CHỨNG PHONG NHIỆT XÂM NHẬP PHẾ

chứng phong nhiệt xâm nhập phế

I. Khái niệm

Chứng Phong nhiệt xâm nhập Phế cũng gọi là chứng Phong nhiệt phạm Phĩf, đây là tên gọi chung cho biểu hiện lâm sàng ngoại cảm tà khí phong nhiệt hoặc phong hàn uất lại hóa nhiệt mà xuất hiện chứng trạng Phế khí tuyên giáng thất thường gây nên bệnh.

Biểu hiện lâm sàng chủ yếu là sợ gió phát sốt, khái thấu, khạc ra đờm vàng dính khó long đờm, lưỡi đỏ mạch Phù Sác hoặc kiêm chứng đau họng, mũi chẩy nước đặc, miệng khô muốn uống nước. Chứng nặng có thể thở suyễn, cánh mũi phập phồng và phiền táo không yên v.v...

Chứng Phong nhiệt xâm nhập Phế thưòng gặp trong các bệnh Cảm mạo, Khái thấu, Suyễn chứng, Phế ung, Khái huyết, Nục huyết và Thủy thũng.

Cần chẩn đoán với các chứng Đàm nhiệt úng tác Phế, chứng Táo tà phạm Phế V V...

I. Phân tích

Chứng Phong nhiệt xâm nhập Phế thuộc loại ngoại cảm phong nhiệt kết hợp với tạng Phế ở bên trong, gặp trong khá nhiều loại tật bệnh, biểu hiện lâm sàng đều có những đặc điểm nhất định, phép chữa cũng không hoàn toàn giống nhau, càn phân biệt cho rõ. - Như bệnh Ngoại cảm xuất hiện chứng Phong nhiệt xâm nhập Phế, đặc điểm lâm sàng là phát sốt, hơi sợ phong hàn, mũi tắc chẩy nước đục, miệng khô mà khát, họng sưng đỏ đau, khái thấu, đờm vàng dính, rêu lưỡi vàng, mạch Phù Sác; đây là cảm nhiễm tà khí phong nhiệt ở phía trên, Phế mất sự thanh túc gậy nên. Diệp Thiên Sĩ có nđi: "cảm nhiễm ôn tà ở trên, trước tiên phạm vào Phế" (Ngoại cảm Ôn nhiệt thiên); điều trị theo phép tân lương giải bỉểtí, thanh Phế thấu nhiệt, cho uống bài Ngân kiều tán (Ôn bệnh điịu biện).

- Bênh Khái thấu xuất hiện chứng Phong nhiệt xâm nhập Phế, đặc điểm lâm sàng là khái thấu không dễ, đờm vàng dính, khát nước đau họng, kèm theo đau đầu, mình nóng, ố phong, ra mồ hôi; Đây là do phong nhiệt phạm Phế, Phế mất sự tuyên thông gây nên; điều trị rtên sơ phong thanh nhiệt, tuyên Phế hóa đàm, cho uống bài Tang cục ẩm, (ôn bệnh điều biện).

- Trong Suyễn chổng xuất hiện chứng Phong nhiệt xâm nhập Phế, đặc điểm lâm sàng là hơi thở gấp gáp hổn hển, thậm chí cánh mũi phập phồng, khái khấu, đờm dính sác vàng, khđ khạc đờm; đây là phong nhiệt ở Phế, nhiệt thịnh khí úng tác, Phế khí nghịch lên gây nên; điều trị nên thanh nhiệt giải biểu, tuyên Phế dẹp cợn Suyễn, cho uống Ma hạnh thạch cam thang (Thương hàn luận).

■ Nếu bệnh Phế ung xuất hiện chứng phong nhiệt xâm nhập Phế, đặc, điểm tậm sàng là sợ gió, phát sôt, khái thấu đờm ít và dính, đauỊ vùng ngực khi ho đau càng tăng, khó thở, miệng khô mũi ráo, rêu lưỡi vàng mỏng, mạch Phù Hoạt mà Sác; đây là tổn thương do phong nhiệt, đờm nhiệt hun đốt Phế gây nên; điều trị nên sơ tán phong nhiệt, thanh Phế hóa đàm, cho uống bài Ngân kiều tán gia Ngu tinh thảo.

- Bệnh Khái huyết gặp chứng Phong nhiệt xâm nhập Phế, đặc điểm lâm sàng là họng ngứa và khái thău, trong đờm có ỉẫn máu, miệng khô mũi ráo, lưỡi đỏ, đây là do ngoại cảm phong nhiệt, nhiệt làm tồn thương Phế lạc gây nên, điều tri nên thanh nhiệt nhuận Phế, dẹp khái chỉ huyết, cho uống bài Tang hạnh thang (Ôn bệnh điều biện).

- Trong bệnh Tỵ nục xuất hiện chứng Phong nhiệt xâm nhập Phế, đặc điểm lâm sàng là mũi khô, chảy máu mũi, miệng khô họng ráo, lưỡi đỏ mạch Sác, đây là do phong nhiệt phạm Phế, bức huyết đi càn gây nên; điều trị nên thanh tiết Phế nhiệt, lương huyết chỉ huyết; cho uống bài Tả bạch tán (Tiều nhi dược chứng trực quyết).

- Nếu bệnh Thủy thũng xuất hiện chứng Phong nhiệt xâm nhập Phế, biểu hiện lâm sàng là mi mát phù thũng trưốc tiên, sau đó tay chân và kháp minh đều phù, các khớp xương đau mỏi tiểu tiện sác vàng khó đi, ố phong phát sốt, họng sưng đỏ đau, lưỡi đỏ, mạch Phù Hoạt Sác; đây là do phong nhiệt từ ngoài xâm nhập, Phế khí không tuyên thông, thủy đạo không điều hòa thông lợi gây nên; điều trị nên tán phong thanh nhiệt, tuyên Phế lợi thủy, cho uống bài Việt Tỳ gia truật thang (Kim Quỹ yếu lược).

Tóm lại, phong nhiệt xâm nhập Phế trong những tật bệnh khác nhau, biểu hiện chứng trạng đều có đặc điểm, lâm sàng căn cứ vào những đặc điểm ấy mà chẩn đoán phân biệt.

Về chuyển quy cơ chế bệnh của chứng Phong nhiệt xâm nhập Phế, thường do con người và do khí hậu địa phương mà khác nhau. Ngưòi thể trạng vấn thịnh, phong nhiệt xâm nhập Phế dễ trở thành chứng hậu nhiệt tà úng tắc ở Phế hoặc đàm nhiệt úng tắc ở Phế. Người thể trạng vốn hư dễ trở thành khí âm đều hư hoặc dẫn đến chứng dương khí muốn thoát. Sự khác nhau về tuế vận và khí hậu khu vực khác nhau cũng cd thể ảnh hưởng tới bệnh cơ truyền biến của chứng này.

Phong là chủ khí của mùa Xuân, chứng phong nhiệt xâm nhập Phế, thường dễ tác quái vào mùa Xuân, đó là đặc điểm do thời lệnh, như gặp tuế thổ thái quá và phương Nam ấm thấp, phong nhịệt xâm phạm Phế cụng có thể do thấp cảm nhiễm tìí bên ngoài mà biểu hiện những chứng hậu điển hình về phong nhiệt ở biểu như các chứng trạng mình nóng bứt dứt, chân tay nhức nhối nặng nề, lâm sàng phải lưu ý phân tích cho rõ ràng.

Trong quá trình diễn biến cơ chế bệnh do phong nhiệt xâm nhập Phế, thườtìg có thể gặp ba tình huống: Một là do nhiệt làm hao tân dịcK đến nỗi tân dịch ở Phế suy tổn, xuất hiện các chủng trạng tân dịch phần âm suy hao như mũi rậo họng khô, ho ít tiếng khàn, nóng tìlng cơn mồ hôi trộm, lưỡi đỏ ít rêu, mạch Tế Sác. Hai là do nhiệt làm tổn thương đường Lạc của Phế đến nỗi Phế lạc bị tổn hại, xuất hiện chứng trạng huyết nhiệt đi càn như mụi xuất huyết, khái huỵết và khạc ra huyết. Ba là phong nhiệt bức bối, hun đốt tân dịch hình thành chứng đàm nhiệt úng tắc ở Phế, có các chứng ngực khtí chịu, khái thấu suyễn gấp, trong họng có tiếng đờm khò khè, khạc ra đờm vàng dính hoặc có mùi hôi tanh... Lâm sàng càn nghiên cứu rõ nhân nào qụả ấy, phận tích tiêu và bản, biện chứng cho chuẩn xác.

II. Chẩn đoán phân biệt

- Chứng đàm nhiệt úng tác Phế với chứng phong nhiệt xâm nhập Phế: hai chứng vừa có mói liên hệ nhân quả lại vừa có chứng trạng tương tự, cần chẩn đoán phân biệt. Chứng đàm nhiệt úng tắc Phế có thể do phong nhiệt phạm Phố, nhiệt làm thương tân dịch, nung nấu thành đờm, đờm câu kết với nhiệt làm úng tắc Phế lạc gây nên; Cũng có thể do người bệnh vốn sẵn có bệnh về đòm lại bị cảm nhiệt phong nhiệt đàm với nhiệt quấn quít mà thành bệnh. Trên lâm sàng, loại trên dứt khoát phải có chứng