Chứng đại trường hư hàn

Khái niệm

Chứng Đại trường hư hàn là tên gọi chung chỉ dương khí suy nhược hàn trọc tụ ở trong Đại trường dẫn đến mất chức năng truyền đạo: gây nên nhiều loại chứng trạng tục gọị là Đại trường hư lạnh. Chứng này phần nhiều do phú bẩm dương hư hoặc ăn quá nhiều thức sống lạnh, ốm lâu thương dương khiến cho Đại trường khí hư, hàn tà lựu lại ở trong gây nên hệnh.

Biểu hiện lâm sàng chủ yếu là đau bụng âm ỉ, ưa ấm ưa xoa bóp, chân tay không ấm, Sôi bụng, ỉa lỏng sắc phân loãng nhạt hoặc trái lại táo bón không đại tiện, lưỡi nhạt, rêu lưỡi trắng trơn, mạch Trầm Trì.

Chứng Đại trường hư hàn thường gặp trong các bệnh Tiết tả, Cửu lỵ, Phúc thống hoặc Tiện bí.

Cần chuẩn đoán phân biệt với các chứng Đại trường tân khuy, chứng Tỳ Vị dương hư.

Phân tích

Chứng Đại trường hư hàn, vật bài tiết ra lỏng loãng như phân vịt, sắc nhạt không hôi, như Nạn thứ 57 sách Nạn Kinh có viết: "Đại trường tiết, ăn xong thì vội vã quẫn bách, đại tiện ra sắc trắng" thậm chí ra nguyên cả đồ ăn, ỉa lỏng vô độ, chân tay không ấm, phép trị nên tán hàn chí tả, chọn dùngPhụ tử lý trung hoàng (Hòa té cục phương) gia giảm. (Hòa tễ cục phương).

(Kim Quỹ yếu lược) gia Bạch truật, Phục linh, Bào khương.

(Y học phát minh) bỏ Thanh bì, Xuyên luyện tử, gia Hỏa ma nhân, Đương qui, Nhục quế, Nhục thung dung; Hoặc gia Bán lưu hoàn (Thái bình huệ dân hòa tẻ cục phương).

Chứng Trung khí hạ hãm thường thấy kiêm cả chứng Đại trường hư hàn, đoản hơi không đủ để thở, mệt mỏi không chịu nổi, tiết tả không ngìỉng, thoát giang khó co lên. Chứng Thận dương hư cũng thấy kiêm cả chứng Đại trường hư hàn, Mệnh môn hỏa suy không thể sưởi ấm được Đại trường nên có chứng ngũ canh tiết tả.

Chuẩn đoán phân biệt

Xuất hiện táo bón, đại tiện phân không khô lắm, đồng thời có chứng chân tay không ấm, bụng đau ưa ấm, lưỡi nhạt rêu lưỡi tráng mạch Trầm Trì.

Chứng Tỳ Vị dương hư với chứng Đại trường hư hàn: Tỳ Vị với Đại Tiểu trường đều là cái gốc của kho đụn, cho nên chứng Tỳ vị dương hư với chứng Đại trường hư hàn có chỗ gần giống nhau cũng có chỗ khác nhau. Tỳ vị là bể của thủy cốc, Tỳ vị hư không thể ngấu nhừ được thủy cốc, tiếp nhận và vận hóa thủy cốc, cho nên đại tiện lỏng loãng hơn nữa ra cả vật không tiêu, đồng thời ăn uống kém, sau khi ăn bụng trướng đầy, vị trí bệnh ở Trung tiêu. Chứng Đại trường hư hàn bệnh ở Hạ tiêu, ỉa lỏng sôi bụng khá nặng, hoặc trái lại bí kết, thường là ăn uống không kém xút và sau khi ăn không có cảm giác đầy bụng.

Trích dẫn y văn

Đại trường nhiễm lạnh, phần nhiều đại tiện lỏng như phân vịt (Ngũ tạng phong hàn tích tụ bệnh mạch chứng tính trị - Kim Quỹ yếu lược).Khí ở Đại trường bất túc thì hàn khí ẩn náu, hay ỉa lỏng. Đó là Đại trường khí hư điều trị nên dùng phép Bổ (Dại trường bệnh hậu - Chư bệnh nguyên hậu luận).Nếu hư thì sinh hàn, hàn thì sôi bụng ỉa lỏng, ăn không tiêu, da dẻ khô ráo, đó là chứng hậu Đại trường hư lạnh (Trị Đại trường hư lạnh chư phương - Thánh Huệ phương) đại trường hư tức, Khí hư, mạch Hữu Xích phải Trầm Nhược, có triệu chứng là Lỵ kéo dài, là Thoát giang (Đại trường bộ - bút hoa y kính).