(Hoàng đản)

a- Triệu chứng:

1- Loại dương hoàng: Mắt, mặt, da vàng màu xanh tươi nhuận khi mới có phát sốt, khát, tiểu tiện vàng xẻn, đại tiện táo, rêu lưỡi, vàng ướt, thân thể mệt mỏi trong ngực mệt mỏi, đau tức hạ sườn phải, mạch hoạt sác, hay huyền sác.

Chứng này có khi phát hàng loạt (tây y gọi là viêm gan siêu vi trùng)

2- Loại âm hoàng: Mắt, mặt, da cũng vàng như màu tối mờ như hun khói, không sốt, ít khát, tiểu tiện nhiều, ỉa lỏng, rêu lưỡi trắng, mạch trầm trì hoặc hoãn nhược, thân thể mệt mõi.

b- Lý:

- Tỳ không vận hòa mạnh thấp nhiệt tích lại

- Nhiệt nặng hơn thấp sinh ra dương hoàng.

- Thấp nằng hơn sinh ra dương hoàng

- Thấp nặng hơn nhiệt (lâu thành hư hàn) sinh ra âm hoàng.

c- Pháp: Thanh nhiệt trừ thấp để trị chứng dương hoàng.

- Ôn trung hóa thấp để trị chứng âm hoàng.

d- Phương huyệt:

1. Trị dương hoàng:

1- Chí dương

2- Đởm du

3- Tỳ du

4- Trung quản

5- Âm lăng tuyền

6- Nội đình

7- Nội quan

8- Thái xung

9- Hậu khê

10- Nhật nguyệt

Bệnh từ 6- 12 ngày đầu châm tả ngày 1 lần, bệnh cấp thì chỉ cần châm 6 ngày liền, sau đó ngày châm 1 lần rồi tùy tình hình bệnh tật mà linh hoạt quyết định.

Dùng thường xuyên là các huyệt số 1, 2, 3, 5, 9, 10 (tổng cộng là 6 huyệt) các huyệt còn lại luân lưu dùng xen kẽ.

2. Trị âm hoàng.

1- Chí dương

2- Tỳ du

3- Vị du

4- Can du

5- Tâm du

6- Mệnh môn

7- Thận du

8- Trung quản

9- Quan nguyên

10- Túc tam lý

11- Công tôn

Các huyệt số 1, 2, 6, 8, 11 dùng thường xuyên, số còn lại luân lưu dùng xen kẽ.

e- Giải thích cách dùng huyệt: Trong chứng dương hoàng, tả Chí dương cho thông dương để trị dương hoàng, tỳ du, trung quản, âm lăng tuyền, Nội đình để thanh đởm và tâm bào cho sườn ngực được khai thông. Nhật nguyệt là Mộ huyệt của đởm, Thái xung là Du huyệt của Can dùng để thông thấp nhiệt từ lý ra biểu không còn hại đến gan mật nữa.

Trong chứng âm hoàng, châm bổ hoặc cứu Chí dương để tráng dương trừ chứng âm hoàng. Tâm du để mạnh tâm, Tỳ du, Túc tam lý, Công tôn để ôn vị kiện tỳ trừ thấp. Mệnh môn, Thận du để cường tráng nguyên dương cho tỳ thận hóa thấp được tốt và cũng để duy trì kết quả về lâu dài.

Xoa bóp: Xoa xát dọc theo đường kinh vị, qua Chương môn, Nhật nguyệt, Kỳ môn, Thiên khu.